غزنی از ولایت‌‌هایی است که مردم آن سال نو را با شور و اشتیاق زیاد جشن می‌گیرند. این جشن‌‌ها متفاوت می‌باشد چون باشنده‌‌های غزنی را فارسی‌زبان‌‌ها و پشتوزبان‌‌ها تشکیل می‌دهند. در مناطق هزاره‌نشین مردم قبل از رسیدن سال نو آمادگی‌‌های خاصی می‌گیرند. حسین پناهی یکی از باشنده‌‌های ولسوالی قره‌باغ ولایت غزنی است. از پناهی راجع به رسم و رواج سال نو شان پرسیدم؛ به گفتۀ پناهی مردم در ولایت غزنی سال نو را با عنعنات ویژه تجلیل می‌کنند.
خانه‌تکانی
خانم‌‌ها یک هفته پیش از سال نو خانه‌‌ها را برای پذیرایی از سال نو و مهمان‌‌ها پاک‌کاری می‌کنند. خانه‌‌های‌شان را گِل و کاه‌گِل می‌کنند. خانم‌‌ها از گِل‌‌های سبز، سرخ و سفید برای صفایی خانه‌‌های‌شان استفاده می‌کنند. در بیشتر مناطق ده‌نشین به‌جای رنگ، کنار‌ه‌‌های دیوار‌‌های‌شان را با گل‌‌های سبز و سرخ می‌آرایند. فرش‌‌ها و رخت‌‌های‌شان را در جوی و حوض‌‌ها می‌برند و می‌شویند.
خانه‌بخشک
این رسم از سال‌‌های قبل به یادگار مانده است. دو شب قبل از سال نو را به نام‌‌های «عید مرده» و «عید زنده» جشن می‌گیرند. در این دو شب اهالی قریه در مسجد مربوطه‌شان جمع می‌شوند و توسط ملک یا بزرگ قریه به خانه‌‌های یکدیگرشان تقسیم می‌شوند. شب اول را برای خوشی اموات‌شان با غذای «تپشی» تجلیل می‌کنند. در شب «عید مرده» قرآن خواندن و شمع روشن کردن بین فامیل‌‌ها معمول است. فامیل‌‌ها با روشن کردن شمع به روح اموات‌‌های‌شان فاتحه می‌خوانند. شب اخیر سال را به نام «عید زنده» جشن می‌گیرند. در این شب پسرها و دختر‌‌ها، مرد‌‌ها و زن‌‌ها دست‌‌های شان را حنا/ خینه می‌کنند. در شب «عید زنده» بیشتر فامیل‌‌ها تا ناوقت‌‌های شب بیدار می‌مانند؛ کار‌‌های روز اول سال نو را شب انجام می‌دهند. صبح وقت از خواب بر می‌خیزند و برای چای خوردن در مسجد و رفتن به خانه‌‌های دوستان‌شان آمادگی می‌گیرند.
کالای عیدی
در سال نو از پیر و جوان همه لباس‌‌های نو به تن می‌کنند. با لباس‌‌های نو شان در مسجد می‌روند، چای را یکجا در مسجد می‌خورند. همه خانواده‌‌ها تا حد توان تلاش می‌کنند در سال نو لباس نو برای پسران و دختران شان تهیه کنند. خوردسالان با لباس‌‌های رنگارنگ از خانه‌‌های‌شان بیرون می‌شوند. بزرگان با لباس‌‌های رنگی سنگین به مسجد می‌روند.
یادی از گذشته‌‌ها
یکی از رسم‌‌های دیگر یاد اموات است. ملای مسجد با اهالی قریه به خانۀ صاحب مصیبت می‌روند. ملای مسجد همراه با اهالی قریه سورۀ فاتحه می‌خوانند. برای صاحب مصیبت تسلیت می‌گویند. در سال نو صاحب مصیبت اهالی قریه در مسجد می‌نشینند و برای کسانی که جهت تسلیت گفتن می‌آیند یک پیاله چای آماده می‌کنند. اهالی قریه بعد از نوشیدن چای با صاحب مصیبت خدا حافظی کرده و مسجد را ترک می‌کنند.
خانۀ دوستان
این یکی از رسم‌‌های دیگری است که تا حال در بین مردم کمرنگ نشده است. سال نو بهانهی خوبی است برای باز دید از دوستان. دختر‌‌ها جدا از پسرها به خانه دوستان می‌روند. سه روز اول سال نو همه خوش خلقی اختیار می‌کنند. کودکان در خانه و بیرون شوخی می‌کنند. برای پذیرایی از مهمان‌‌ها همه آماده اند چهره‌‌های خندان و بشاش در سال نو از خود نشان دهند.
عیدی دادن
عیدی دادن از رسم‌‌های دیگر سال نو است که در بیشتر مناطق ولایت غزنی معمول است. در سه روز اول سال نو اطفال نزد بزرگان برای عیدی کردن می‌روند. بزرگان پول یا تحفۀ دیگری به اطفال می‌دهند. کودکان با شور و شوق از پدر، مادر، برادر کلان، خواهرکلان و اقارب نزدیک عیدی می‌گیرند.
رفتن به زیارت
از رسم‌‌های دیگری است که فامیل‌‌ها در سه روز اول سال آن را انجام می‌دهند. روضه سلطان محمود غزنوی، منار بهرام‌شاه، منارمسعود، مقبره سید حسن‌آغا، باغ ابوریحان البیرونی، زیارت بهلول، ترک حضرت، بالا حصار غزنی، قصر مسعود، تپه سردار و مقبره سلطان مسعود جاهایی‌اند که مردم در این روز برای زیارت و تفریح می‌روند.
سخنرانیها
برادران پشتون در بعضی مناطق غزنی سال نو را با سخنرانی از علمایشان شروع می‌کنند. علما در اول سخنرانی مثل روزهای قبل به نصیحت مستمعینشان می‌پردازند. اما در سال نو راجع به فضلیت این روز صحبت می‌کنند. مردم را به وحدت و همدلی دعوت می‌کنند. برای خوشبختی همه در سال نو دعا می‌کنند.
نویسنده: حسین علی حیدری
مصاحبه شونده: حسین پناهی
