قندهار ولایتی است که هر ساله در سال نو پذیرای مهمان‌های داخلی و خارجی برای تجلیل از سال نو می‌باشد. باشنده‌های ولایت قندهار سال نو را به گونۀ خاص آن تجلیل می‌کنند. قندهار دارای اماکن تاریخی زیاد است. سال نو بهانۀ خوبی است برای مردم، تا از مکان‌های تاریخی قندهار دیدن نمایند. خرقۀ آخرین پیامبر خدا حضرت محمد مصطفی (ص) نیز در قندهار است. دو صد سال پیش احمدشاه ابدالی خرقۀ مبارک را از بخارا به قندهار انتقال داد. مردم در سال نو برای زیارت خرقۀ مبارک به قندهار می‌روند. مقبرۀ بزرگ‌ترین پادشاه افغانستان احمدشاه ابدالی نیز در قندهار است. قندهار در وقت زمامداری احمدشاه بابا پایتخت افغانستان محسوب می‌شد. در کل، قندهار دارای فرهنگ کهن و کمنظیری می‌باشد. فرهنگ نوروزی قندهار نیز قابل ستایش است؛ نورالله باشندۀ ولایت قندهار ولسوالی معروف است. فامیل نورالله فعلاً در ولایت قندهار زندگی می‌کند. نورالله مثل صد‌ها شاگرد دیگر در یکی از لیلیه‌ها زندگیمیکند. برای اولین‌بار نورالله را در یکی از لیلیه‌ها ملاقات کردم. بعد تبادل چند حرف از نورالله خواستم که در مورد فرهنگ نوروزی ولایتاش معلومات بدهد. فشردۀ معلومات نورالله را در زیر می‌خوانید.
تجلیل از روز اول نوروز
تجلیل از سال نو در بین باشنده‌های ولایت قندهار متفاوت است؛ هر کس سال نو را مطابق به سلیقهاش تجلیل می‌کند؛ تعدادی از مردم در ولایت قندهار روز اول سال را طوری تجلیل می‌کنند که از مکان‌های خاص دیدن می‌نمایند؛ جای‌هایی که باشنده‌های قندهار آن را خاص می‌دانند یکی جای بابا صاحب است، خرقۀ مبارک و مینومینی است. رفتن در این مکان‌ها برای همه آزاد می‌باشد؛ زن‌ها، مرد‌ها، پسر‌ها و دختران برای میله و جشن در جای بابا صاحب می‌روند. بعضی فامیل‌ها در روز اول سال نو فرش و ظرفشان را می‌گیرند؛ در جای بابا صاحب یا خرقۀ مبارک می‌روند. فامیل‌ها در جای تفریح دیگ‌های شان را پخته می‌کنند، بعد از میله و تجلیل از سال نو همراه با اعضای خانواده‌های‌شان غذای پخته شده را صرف می‌کنند. وقتی روز به طرف غروب نزدیک می‌شود، فرش و ظرف شان را جمع کرده به خانه‌های‌شان برمیگردند.
نهال شانی
رسم نهال‌شانی به نام روز دهقان در بیشتر ولایت‌های افغانستان معمول است؛ تعدادی از باشنده‌های ولایت قندهار روز اول سال را با نهال شاندن تجلیل می‌کنند. اشخاص مطابق به خواست و ضرورتشان در روی زمین‌های زراعتی نهال‌شانی می‌کنند. به عقیدۀ مردم قندهار نهال شاندن ثواب زیاد دارد. اگر امروز ما میوه‌هایی را می‌خوریم که دیگران آن را برای ما غرس کردهاند حد اقل ما هم یک نهال بنشانیم که دیگران از میوۀ آن مستفید شوند.
جای بابا صاحب
برخی از باشنده‌های ولایت قندهار روز اول سال نو را در جای بابا صاحب تجلیل می‌کنند. تجلیل از روز اول نوروز در جای بابا صاحب در سال‌های پیش همراه با موسیقی بود. بیشتر جوانان با آله‌های موسیقی‌شان در جای بابا صاحب می‌رفتند. تا نمازدیگر میله می‌کردند. کسی که آواز خواندن را بلد بود آواز می‌خواند، دیگری تبله و دهل می‌زد. روز خودشان را به خوشی سپری می‌کردند.
مردم اطراف
افرادی که دور از شهر زندگی می‌کنند؛ سال اول را با رفتن در زیارت‌ها تجلیل می‌کنند. قندهار دارای زیارت‌های زیادی است؛ اما زیارت‌هایی که در سال نو مردم به آن می‌روند جای بابا صاحب، خرقۀ مبارک و مینومینی است.
یکجا شدن با دوستان
تعدادی از باشنده‌های ولایت قندهار روز اول سال را با دوستان‌شان تجلیل می‌کنند. خانواده‌ها بعد از صرف چای صبح به
خانه‌های دوستان‌شان می‌روند؛ بخصوص زن‌ها که جای برای رفتن نداشته باشند روز اول سال را با رفتن به خانه‌های دوستان شان تجلیل می‌کنند.
نوی جامو
پوشیدن و آماده کردن لباس نو برای سال نو در اکثر ولایت‌های افغانستان معمول است. لباس‌های سال نو یک ولایت با ولایت دیگر متفاوت است. باشنده‌های ولایت قندهار متفاوتتر از ولایت‌های دیگر لباسسال نو را تهیه می‌کنند. به مناسبت سال نو جامۀ خاصی دارند. جامۀ سال نو را در مناسبت‌های دیگر نمی‌پوشند. در روز نوروز جامه‌های رنگارنگ به تن می‌کنند. با یکدیگر شان شادی و خوشی می‌کنند.
تجلیل زن‌ها
زن‌ها به عنوان نصف یک جامعه حق دارند که سال نو را تجلیل کنند. در بعضی از ولایت‌های افغانستان چون هرات، مزار، جوزجان و … زن‌ها یکجا با مردان سال نو را تجلیل می‌کنند. در بعضی از ولایت‌ها، زن‌ها می‌توانند بیشتر در تجلیل از سال نو اشتراک بکنند. بانوانی که در ولسوالی‌های دوردست قندهار زندگی می‌کنند به خاطر نبود امنیت نمی توانند در برنامه‌های تجلیل از سال نو اشتراک کنند. این خانم‌ها سال نو را با رفتن به خانه‌های دوستان‌شان تجلیل می‌کنند. اما خانم‌هایی که در مرکز شهر زندگی می‌کنند می‌توانند آزادانه در برنامه‌های نوروزی اشتراک کنند.
بازی‌های مشهور
در افغانستان هر ولایت در روز‌های سال نو برنامه‌های خاص دارند. به عنوان نمونه می‌توانیم سمت شمال کشور را نام ببریم که بازی‌هایی چون بزکشی، پهلوانی و در بعضی مناطق سگ‌جنگی نیز معمول است اما بازی‌هایی که در ولایت قندهار معمول است عبارتند از؛ اتن ملی، سنگ‌اندازی و نیزه بازی (بزکشی).
اتن ملی
این بازی در ولایت قندهار خیلی معمول است؛ جوان‌ها در روز اول نوروز کنار یکدیگر برای میلۀ اتن ملی جمع می‌شوند. اتن ملی طوری اجرا می‌شود که یکی آواز می‌خواند دیگری دهل می‌زند و چهار یا پنج نفر در بین میدان اتن می‌کنند.
سنگ انداحتن
بازی دیگری که در ولایت قندهار معمول است سنگ انداختن است؛ بازی سنگ انداختن طوری است که نزدیک به ده یا بیست جوان کنار هم جمع می‌شوند. سنگ مشخصی را برای انداختن تعیین می‌کنند. سنگ انتخاب شده را باید در فاصلۀ مشخص روی یک هدف بزنند. برندۀ بازی کسی است که سنگ را در فاصلۀ تعیین شدۀ آن پرتاب کند. این بازی فقط برای معلوم شدن پهلوان صورت می‌گیرد.
نذر کردن
رسمی دیگری که تعدادی از باشنده‌های ولایت قندهار آن را با شوق انجام می‌دهند نذر کردن است. در سال نو چند نفر در نذر کردن اشتراک می‌کنند. در ولایت قندهار بیشتر مردم گوسفند را به عنوان نذر حلال می‌کنند. گوشت گوسفند حلال شده را پخته می‌کنند؛ خویشاوندان، همسایه‌ها و فقر را برای خوردن آن دعوت می‌کنند. به تعبیر باشنده‌های ولایت قندهار نذر اول سال برای برآورده شدن حاجت‌های شان در طول سال است. نذر کردن در اول سال سبب می‌شود تا سال خوب و خوشی در پیشرو داشته باشیم. هدف‌هایی که برای خود تعیین کردهایم نذر به دربار خداوند وسیلۀ تحقق بخشیدن آن‌ها خواهد شد.
برنامۀ بزرگان
افراد مسن در ولایت قندهار سال اول را چنین تجلیل می‌کنند؛ اکثر بزرگان بعد از صرف چای صبح در اول نوروز برای تبریک گفتن سال نو به خانه‌های یکدیگر شان می‌روند. همدیگر شان را در آغوش می‌کشند و سال نو را تبریک می‌گویند.
برنامه‌های جوانان
جوانان روز اول سال نو را متفاوتتر از دیگران آغاز می‌کنند. بیشتر جوانان در روز اول نوروز برنامه‌های سال پیش روی شان را طرح می‌کنند تا مطابق به آن در طول یک سال موفقانه عمل نمایند. از بازی‌های مدرنی که جوانان در ولایت قندهار آن را انجام می‌دهند؛ فوتبال، والیبال و کریکت است. این بازی‌ها مثل ولایت‌های دیگر است. تیم‌های مشخص به بازی می‌پردازند.
برنامۀ اطفال
اطفال در سال نو لباس‌های نو شان را به تن می‌کنند. چون بعد از تجلیل سال نو درس‌ها شروع می‌شود؛ خانواده‌ها هم به ترغیب و تشویق اطفال‌شان برای درس خواندن و تحصیل می‌پردازند.
غذا‌های سال نو
باشنده‌های ولایت قندهار با رسیدن سال نو دوازده یا سیزده نوع غذا آماده می‌کنند. غذا‌هایی که بسیار مشهور عبارتند از: سمنگ (سمنو)، گوشت، حلوا و… . سمنگ بیشتر توسط دختر‌ها و خانم‌ها پخته می‌شود. طرز پختن سمنگ طوری است که یک یا دو هفته پیش از سال نو تخم گندم را در بین یک ظرف، با خاک مرطوب یکجا می‌کنند. بعد از گذشت چندروز تخم گندم جوانه می‌کشد و حدود ده سانت که قد کشید برای پخته کردن آماده می‌شود. در شب نوروز خانم‌ها تا ناوقت شب سمنک می‌پزند. صبح نوروز سمنک پخته‌شده را در خانه همسایه‌های شان تقسیم می‌کنند.
تهیه‌کننده: حسین‌علی حیدری
مصاحبه‌شونده: نورالله
برگرفته از: آرشیف خبرگزاری فرهنگ
