همایش گرامی‌داشت مخدومقلی فراغی، شاعر متصوف زبان ترکمنی سدۀ دوازدهم هجری قمری، از سوی خانۀ فرهنگ جمهوری اسلامی ایران، کتابخانۀ عمومی فردوسی مزار شریف، انجمن ادبی خانۀ مولانا، انجمن نویسنده‌گان بلخ و ریاست اطلاعات و فرهنگ بلخ با حضور مولوی ذبیح الله نورانی، رئیس ادارۀ اطلاعات و فرهنگ بلخ، و اعضای آن اداره، شیخ مولوی محمدسعید هاشمی، رئیس شورای علمای ولایت بلخ، پوهاند دکتر محمدصالح راسخ، رئیس گروه آموزش‌های کارشناسی ارشد زبان و ادبیات دانشگاه ملی بلخ و بنیان‌گزار دانشکدۀ ادبیات ترکمنی آن دانشگاه، سیدسکندر حسینی بامداد، رئیس کتابخانۀ عمومی فردوسی، استاد صالح محمد خلیق، رئیس انجمن نویسنده گان بلخ، الحاج محمد نادر شریفی، رئیس شورای قاریان و حافظان قرآن بلخ، قاری شناخته شده‌ی بلخ استاد محمدنواب نایب، مسؤول اجتماعی ریاست ارشاد، حج واوقاف ولایت بلخ، پوهنمل عزیزالدین یوسفزی، استاد دانشگاه بلخ، شاعران ترکمن، فرهنگیان، استادان، جوانان و نوجوانان در تالار مرکز آموزشی آمریت امور جوانان ریاست اطلاعات و فرهنگ بلخ، به روز پنجشنبه 20 اردیبهشت‌ماه 1403 هجری خورشیدی برگزار شد .
این همایش را الله‌مراد نظری استاد دانشکده‌ی خبرنگاری دانشگاه مولانا جلال الدین محمد بلخی گرداننده‌گی نمود.
محفل با طنین نغمات آیات وحی توسط قاری معروف بلخ استاد محمدنواب نایب، آغاز گردید.
سپس الحاج مولوی ذبیح‌الله نورانی،رئیس ادارۀ اطلاعات و فرهنگ ولایت بلخ با ابراز سپاس از نهادهای برگزارکنندۀ همایش گفت: مخدومقلی فراغی شاعر پرآوازۀ زبان ترکمنی است که برای ما جایگاه ارزش مندی دارد و ما این روز را به همراه همکاران و نهادهای فرهنگی همکار گرامی می‌داریم .
نورانی افزود: تجلیل و گرامی‌داشت از مفاخر اقوام مختلف افغانستان سبب تحکیم روابط میان اقوام افغانستان و زمینه‌ساز اخوت و برادری در جامعه افغانستان می‌شود که ادارۀ اطلاعات و فرهنگ ولایت بلخ به نماینده‌گی از حکومت امارت اسلامی در این راستا از هیچ گونه سعی و تلاشی دریغ نکرده و نخواهد کرد.
در ادامه، سیدسکندر حسینی بامداد، رئیس کتابخانۀ عمومی فردوسی وانجمن ادبی خانه مولانا،با تشکر از همکاری‌های ریاست اطلاعات وفرهنگ ولایت بلخ در برگزاری محافل فرهنگی گفت: خانه‌ی فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در شهر مزارشریف و کتابخانۀ عمومی فردوسی در این شهر همواره در راستای برنامه‌های فرهنگی، تجلیل و گرامی‌داشت از مفاخر مشترک این خطه آماده‌گی لازم را دارد وچقدر خوب است نهادهای متصدی امور فرهنگی در کنارهم و باهماهنگی هم رویدادهای فرهنگی را رقم بزنند و محفل امروز نمونه‌ی از این هماهنگی است که توسط کتابخانه عمومی فردوسی و ریاست اطلاعات وفرهنگ ولایت بلخ و نهادهای ادبی این شهر برگزار شده‌است واستمرار این تلاش‌ها به رشد فرهنگی شهر و همدلی اقوام و هماهنگی نهادهای فرهنگی کمک زیادی خواهد کرد استاد بامداد ابراز امیدواری کرد که در آینده کتابخانه‌ی عمومی فردوسی محافل این‌چنینی بیشتری را مشترکا با ریاست اطلاعات وفرهنگ ولایت بلخ برگزار نماید.
رئیس انجمن ادبی خانه مولانا پیرامون شخصیت ادبی مخدوم قلی فراغی گفت: مخدوم قلی که به فردوسی وخاقانی ترکمن‌ها شهرت دارد از دانشمندان، متصوفین وبزرگان زبان وادبیات ترکمنی در عصر خویش واثرگذار ترین شخص درگستره‌ی زبان و ادبیات ترکمنی در روزگاران بعد از خود در این منطقه‌است استاد بامداد همچنین افزود: مخدوم قلی به عنوان یک شاعر خردگرا چون بقیه‌ی مفاخر فرهنگی این خطه چون فردوسی، خاقانی، سنایی و… شناخته می‌شود وآثارش تنوع مضمونی فراوان دارد از مسائل پر التهاب اجتماعی زمانه‌ی شاعر تا مضامین معرفتی و تعلیمی ونگاه مخدوم قلی به دنیای پیرامون و طبیعت فراوان در آثارش پیدا می‌شود.
استاد بامداد با خوانش شعری از مخدوم قلی فراغی صحبت هایش را به فرجام رساند.
در ادامه شیخ مولوی محمدسعید هاشمی، رئیس شورای علمای ولایت بلخ گفت: بزرگداشت از دانشمندان اقوام مختلف سبب تحکیم روابط میان افغانان می‌شود و من از امارت اسلامی افغانستان سپاسگزارم که برای ارزش‌های فرهنگی تمام اقوام جایگاه خاصی را در نظر می‌گیرند.
در بخش دیگر این همایش استاد صالح‌محمد خلیق، شاعر، نویسنده ، پژوهشگر و رئیس انجمن نویسنده‌گان بلخ ضمن تقدیر از ریاست اطلاعات و فرهنگ ولایت بلخ و کتابخانه عمومی فردوسی شهر مزارشریف ونهادهای برگزارکننده‌ی همایش گفت:
شادروان مخدومقلی فراغی بزرگ‌ترین شاعر متصوّف زبان ترکمنی در سدۀ دوازدهم هجری قمری، فرزند دولت‌محمد آزادی در سال 1102 هجری خورشیدی در روستای حاجی غوشان از توابع شهرستان گنبد کاووسِ ترکمن‌صحرای ایران زاده شد. پدرش نیز از شاعران نامدار زبان ترکمنی و همزمان از علمای معروف روزگار خود به شمار می‌آمد که از دانش‌آموخته‌گان مدارس خیوه بود و آثاری چون وعظ آزادی، حکایت جابر انصار و مناجات‌نامه از او به یادگار مانده است. مخدومقلی فراغی آموزش‌های نخستین را از محضر پدر خود که به آموزش فرزندان ترکمن اشتغال داشت فرا گرفت، امّا آموزگار رسمی اش شخصی به نام نیاز صالح بود.
آقای خلیق افزود: مخدومقلی فراغی در کنار زندگی تصوفی و ادبی در زنده‌گی شخصی مشکلات و چالش‌های زیادی را متحمل شده بود و تمام مشکلات زندگی هیچ مانعی در راه وی ایجاد نتوانست و او کارنامۀ درخشانی را در زبان و ادبیات ترکمنی برجا گذاشته است .
وی خاطر نشان ساخت: مخدومقلی فراغی سرانجام در سال 1169 و به روایتی در 1167 هجری خورشیدی در کنار چشمۀ اباساری در دامنۀ رشته‌کوه سونگی‌داغ دیده از جهان فرو بست و در کنار روستای آق‌توقای در چهل‌کیلومتری غرب مراوه تپه واقع در شمال‌شرق استان گلستان در جوار آرامگاه پدرش به خاک سپرده شد.
در بخش دیگر این همایش پوهاند دکتر استاد محمدصالح راسخ، رئیس گروه آموزش‌های کارشناسی ارشد زبان و ادبیات دانشگاه ملی بلخ و بنیان‌گزار دانشکدۀ زبان و ادبیات ترکمنی آن دانشگاه گفت: نخست برگزار کنندگان این همایش بی‌نهایت سپاسگزارم که امروز در مورد یکی از پیشگامان شعر و ادب ترکمنی و یکی از دانشمندان و متصوفان بی‌بدیل قرن دوازدهم هجری، مخدومقلی فراغی، همایشی را ترتیب داده و یاد و خاطرۀ این بزرگ‌‌مرد را گرامی می‌دارند و از من هم دعوت نمودند که به این‌جا بیایم و سخنانی چند در مورد استاد سخن – فراغی ارائه بکنم.
آقای راسخ افزود: طوری که می‌دانیم مخدومقلی فراغی از ابرمردان عرصۀ ادب و عرفان و بنیانگذار ادبیات نوین ترکمنی و اندیشمند بزرگ و شاعر شهیر ترکمن‌هاست که در نیمۀ دوم قرن هژدهم میلادی/ قرن دوازدهم هجری قمری به مثابه تثبیت‌کنندۀ اصالت ژرف ادبیات ترکمن جلوه‌گر گردیده است. مخدومقلی به مثابه بنیانگذار مکتب واقع‌گرایی ادبیات ترکمن با خلاقیت هنری فوق‌العاده ارجناک خویش مقام شایسته‌یی در تاریخ ادبیات ترکمنی دارد.
وی ادامه داد : مخدومقلی فراغی در سال ۱۱۲۴ هجری قمری به دنیا آمد. نیاکان او به تعبیر سعدی عليه‌الرحمه همه عالمان دین بودند؛ هم پدرش و هم جدش – مخدومقلی یوناچی، اشخاص تحصیل کرده و دانشمند بوده اند. به‌ویژه پدرش – دولت‌محمد آزادی شاعر و دانشمند مشهوری بود و مورد احترام و تکریم مردم قرار داشته است و آثار پرارجی، از جمله وعظ آزاد، حکایت جابر انصاری و مناجات‌نامه را به زبان ترکمنی نوشته و همچنین اشعار زیادی شامل ،غزل ،قطعه و رباعی از او باقی مانده است مخدومقلی در چنین خانواده‌یی به خوبی تربیت یافت. نخست در زادگاهش از نزد پدرش تعلیم فراگرفت و خودش در یکی از اشعارش به این موضوع اشاره دارد.
دکتر راسخ تصریح کرد: این شاعر بزرگ، هميشه با مردم زیست و با سرنوشت آنان در آمیخت و هميشه غمخوار وشفابخش والتیام‌ده روحی و معنوی مردم زحمتکش بود. او در غم و شادی مردمش شریک بود. باری به اسارت دشمن درآمد و در این حادثه دیوان مدون خود را از دست داد و هنگامی که از اسارت دشمن نجات یافت، بار دیگر اشعار خویش را ترتیب و تدوین کرد و زنده‌گی خود و مردم را در اشعارش به تصوير کشید.
وی خاطرنشان ساخت: در آثار مخدومقلی زیبایی طبیعت، مبارزه، فداکاری، اندیشه‌های اسلامی، افکار و آرزوهای نیک انسانی,، شادی‌ها، غم‌ها، عشق‌ها و رنج‌ها و آموزه‌های اخلاقی و فلسفی، اطمینان به آیندۀ روشن، جوانمردی و سخاوت، میهمان‌دوستی و در مجموع سیمای معنوی مردم بازتاب یافته است. بنابر همین ملحوظات مخدومقلی فراغی نه تنها مایۀ افتخار مردم ترکمن، بل‌که مایۀ افتخار ملل اسلامی و همۀ بشریت است. محور اصلی اشعار مخدومقلی را اپی‌ریزی جامعۀ عادلانه و انسانی، ایجاد دولت متمرکز، دوستی و اخوت اسلامی و خوشبختی و شگوفایی فرهنگ و دانش تشکیل می‌دهند. اشعار دل‌انگیز او به مثابه طیف رنگینی از مضامین فوق‌العاده گسترده و غنی است که در آن‌ها انديشه‌ها و مضامین دینی، پند و اندرز حکیمانه، فراخوان به حقیقت، دوستی صادقانه و مبارزه با دشمنان مشاهده می‌شود.
در ادامۀ همایش گرامی‌داشت مخدومقلی فراغی، عطامحمد ساهو مقاله‌یی به زبان پشتو در ارتباط به پیوند دوستانه میان مخدومقلی فراغی و احمدشاه درانی را به خوانش گرفت.
در این همایش پوهنمل عزیزالدین یوسفزی، الحاج عبدالکریم نظری، استاد نورالله سخی، استاد آق‌مراد و تمام شاعران حاضر، سروده‌های مخدومقلی فراغی را به زبان ترکمنی و نیز برگردان برخی از سروده‌های او را به زبان‌فارسی و نیز شماری از شاعران سروده‌های خود را به یاد مخدومقلی فراغی به زبان‌های گوناگون کشور برخواندند که از سوی اشتراک‌کننده‌گان به گرمی استقبال شدند.
این همایش با قرائت دعائیه‌یی توسط حاجی محمدنادر شریفی، رئیس شورای قاریان و حافظان ونیز پذیرایی شرکت‌کننده‌گان به فرجام رسید.
گزارش : علی‌رحمان افغان‌زاده
در ادامۀ همایش گرامی‌داشت مخدومقلی فراغی، عطامحمد ساهو مقاله‌یی به زبان پشتو در ارتباط به پیوند دوستانه میان مخدومقلی فراغی و احمدشاه درانی را به خوانش گرفت.
در این همایش پوهنمل عزیزالدین یوسفزی، الحاج عبدالکریم نظری، استاد نورالله سخی، استاد آق‌مراد و تمام شاعران حاضر، سروده‌های مخدومقلی فراغی را به زبان ترکمنی و نیز برگردان برخی از سروده‌های او را به زبان‌فارسی و نیز شماری از شاعران سروده‌های خود را به یاد مخدومقلی فراغی به زبان‌های گوناگون کشور برخواندند که از سوی اشتراک‌کننده‌گان به گرمی استقبال شدند.
این همایش با قرائت دعائیه‌یی توسط حاجی محمدنادر شریفی، رئیس شورای قاریان و حافظان ونیز پذیرایی شرکت‌کننده‌گان به فرجام رسید.
