جشن نوروز یکی از جشن‌های مشهور در افغانستان است. این جشن كه همراه با روز دهقان نیز می‌باشد در كشور ما سابقۀ بس طولانی دارد. برخی ازمورخین، تاریخ آن را به آریای كهن بازمی‌گردانند و بعضی نیز آغاز آن را به زمان هخامنشیان و بعضی به دورة اشكانیان و ساسانیان و برخی به زمان سلجوقیان بازمی‌گردانند. به هرصورت چیز روشن اینست كه تاریخ بسیار كهن دارد و از گذشته‌های بسیار دور به این زمان رسیده است. آنچه این جشن را شكوه بیشتری بخشیده دو چیز می‌باشد:
یكی این‌كه جشن نوروز هرساله همراه است با روز اول سال خورشیدی. در زمان هخامنشیان نوروز میان 21 حوت تا 19 ثور برگزار می‌گردید. در زمان اشكانیان و ساسانیان نوروز در میان فصول سال درگردش بود. ساسانیان دو فصل سال داشتند كه یكی را فصل گرما می‌نامیدند و دیگری را فصل سرما. فصل گرما دو ماه را دربرمی‌گرفت كه بعداً به 7 ماه تصاعد یافت و فصل سرما 10 ماه را دربرمی‌گرفت كه به 5 ماه تنزل پیدا كرد. جشن نوروز را در آغاز فصل سرما برپا می‌كردند وجشن مهرگان را در فصل گرما برگزار می‌نمودند. در دورة هندواروپایی نوروز در اول تابستان یعنی در ماه سرطان برگزار می‌گردید و بعد‌ها در اول حمل قرار گرفت. در زمان سلجوقیان روز نوروز برابر شد با اول حمل؛ یعنی روز تحویل آفتاب به برج حمل. بعد از آن بود كه به دستور ملك‌شاه سلجوقی تقویم جلالی ساخته شد و نوروز برای همیشه در روز اول حمل باقی ماند تا این‌كه به دورة معاصر رسید.
همزمانی نوروز با اول سال كه آغاز تحول در طبیعت است، جشن نوروز را شادی و طراوت بیشتری بخشیده است و سبب شادمانی در انسان‌ها می‌گردد. به این خاطر بسیاری از مردم در این روز به میله وگشت‌وگذار در طبیعت می‌پردازند. از هوای صاف و دلكش طبیعت وجود شان را سرشار می‌گردانند و باشادی و فرح، دوباره به خانه‌های‌شان بازمی‌گردند.
چیز دیگری كه در این جشن قابل توجه است مسأله جنده (جهنده) بالا می‌باشد. در این روز در چندین شهر بزرگ مثل مزارشریف، كابل، هرات، ننگرهار، سرپل و… جهنده حضرت علی (ع) كه به آن «توغ» نیز گفته می‌شود توسط مردم برافراشته می‌شود. اگر این جهنده به آسانی برافراشته شد، مردم آن را به فال نیك می‌گیرند و امیدوار می‌شوند كه سال خوب و خوشی را پیش‌رو خواهند داشت. همچنان ضمن این‌كه مردم از گوشه وكنار شهر به مراسم جهنده بالا می‌شتابند، نذر وخیرات نیز می‌كنند. هركس مطابق عنعنات محلی خودش چیزی می‌پزد و چیزی را از باب خیرات وصدقات به فقرا می‌بخشد. در كنار این، مردم به احوال‌گیری همدیگر می‌روند و از مریضان عیادت به عمل می‌آورند. این رسم ورواج‌ها جدا از هر مسألة دیگر، می‌تواند در تحكیم روابط اجتماعی نقش بسزایی داشته باشد. جامعه‌ای كه همواره در حوادث خونین، رنگ و خو گرفته است، نیاز به بازسازی روانی و ذهنی دارد. برپایی جشن سال نو، یكی از راه‌هایی است كه می‌تواند در بهبود روان جامعه نقش قابل توجهی داشته باشد. جامعه را از حالت رخوت و كسالت بیرون آورده شادی و طراوت ببخشد. عاطفه‌های سركوب‌شده را بار دیگر حیات تازه بدمد و مسیر همزیستی مسالمت‌آمیز را برای مردم آن سامان هموار سازد. شاید بتوان گفت هیچ وسیلة دیگری به اندازة چنین مراسم شادی‌بخش، نمی‌تواند در روان جامعه تأثیرگذار باشد و مصیبت‌های چند دهةگذشته را از دل و جان مردم بزداید. در كنار تشدید عواطف انسانی در جامعه، همبستگی ملی را در سطح كلان‌تر تحكیم ببخشد. درست چیزی كه جامعة ما همواره به آن محتاج بوده است. علاوه بر همة این فواید كلان معنوی، می‌تواند رول دیگری در روابط منطقه‌یی و بین‌المللی نیز داشته باشد. کشورهایی که در حوزۀ نوروز قراردارند، نوروز را به صورت مشترک جشن می‌گیرند و در مراسم جشن نوروز مقامات ارشد و دیپلومات‌های‌شان شرکت می‌کنند. این می تواند در تحکیم روابط کشورها مؤثر باشد.
نویسنده: محمودجعفری
