تعریف رسم‌الخط: رسم‌الخط عبارت است از چگونگی نوشتن کلمهها، ترکیبات و تعبیرها. رسم‌الخط شامل قواعدی می‌شود که به نویسنده طریقة درست نوشتن کلمات و اصطلاحات را می‌آموزد. مانند:
بنویسیم ننویسیم
هیئت هیأت
رئیس رییس
مسئول مسوول
برای درست‌نویسی کلمات قواعد زیادی را ذکر کرده‌اند. در این‌جا مهم‌ترین قواعد را یادآور میشویم:
الف. همزة آغاز کلمه
- همزۀ کلمۀ «است» بعد از کلمات مختوم به مصوّت بلند «آ»، «و» و «ای» حذف می‌شود[1]:
بنویسیم ننویسیم
داناست[2] دانا است
تواناست توانا است
نیکوست نیکو است
بدخوست بدخو است
ایزدی‌ست[3] ایزدی است
نکته: همزۀ «است» در کلمات مختوم به «ه» بیان حرکت حذف نمی‌شود. مثل: او رفته است.
- همزۀ اوّل ضمایر و صفات اشارهیی حذف نمی‌شود:
بنویسیم ننویسیم
بنابراین بنابرین
دراین درین
در او درو
از او ازو
- همزۀ «ابن»، در صورتی که بین دو اسم خاص واقع شود، بالتبع تلفّظ، حذف می‌شود:[4]
بنویسیم ننویسیم
حسین‌بن‌علی حسین‌ابن‌علی
محمّدبن‌زکریّای رازی محمّدابن‌زکریّای رازی
امّا اگر در آغاز و پیش از اسم خاص بیاید، حذف نمی‌شود. مانند: ابن سینا، ابن رشد، ابن احمد، ابن زید[5]
پی‌نوشت‌ها:
[1] . استفاده از واژۀ «تست» به جای «توست» غلط است. (نیساری، بی‌تا، 147)
[2] . حسینی ژرفا، حذف همزۀ «است» را در کلمات داناست، نیکوست، کیست و چیست نادرست خوانده است. (حسینی ژرفا، 1392: 175)
[3] . نیساری، بی‌تا، 147.
[4] . فرهنگستان زبان فارسی هردو وجه را جایز دانسته است؛ حسین‌بن‌علی/ حسین‌ابن‌علی. (فرهنگستان، 1391: 22). غلام‌حسین‌زاده حذف را درست دانسته است. (غلام‌حسین‌زاده، 1391: 100)
[5] فاریابی، 1363: 34. اشراقی بر عدم حذف «الف» ابن در هر حالت، تأکید می‌کند. (اشراقی، 1387: 59.
ادامه دارد
نویسنده: محمودجعفری
خبرهای مرتبط
یک پاسخ