نویسنده: محمد رنجبر
جایگاه داستانی زریاب
شخصیت و داستان‌های رهنورد زریاب در کشورهای منطقه و غرب از جایگاه خوبی بر خوردار است. در ایران مجموعه داستان‌های کوتاه وی و رمان «گلنار و آیینه» دارای محبوبیت زیادی می‌باشد. نویسنده‌ی بزرگی ایرانی چون «محمود دولت آبادی» به نقد و نظر آثار وی در محفلی که با حضورداشت خود رهنورد زریاب در تهران برگزار شده بود پرداخته بود. در تاجیکستان، یکی از نویسندگان تاجیکستانی نیز بعضی از داستان‌های کوتاه وی را به خط نوشتاری تاجیکستانی (خط روسی) ترجمه کرده است. در ترکیه در سال 1995م. نویسنده‌ی ترکی به نام «پروفیسور محمد کانار» داستان‌هایی چون؛ مرغی که مرد، شام، درخت با بوف قهوه‌ای و خیره به ستاره‌ها را به ترکی ترجمه کرده است. داستان دیگر وی به نام«و باران می بارید» نیز توسط خالده نادری به ترکی ترجمه شده است. همچنان بعضی داستان کوتاه‌های دیگر وی به فرانسوی نیز ترجمه شده است.
با این وجود نقد و بررسی و ترجمه آثار داستانی رهنورد زریاب بیانگر محبوبیت وی در جهان است. اما در کشور ما افغانستان کمتر نویسند‌ی می‌توان سراغ گرفت که به مانند او داستان کوتاه نوشته باشد. وی از جهت پرکار بودن در حوزه داستان کوتاه‌نویسی در کشورما، به نام چخوف افغانستان مشهور است. با این حال جایگاه داستانی رهنورد زریاب را در کشور می‌توان از هر داستان‌نویس در کشور بالاتر دانست.
ویژگی‌های داستانی زریاب
تفکر، آزادی، مرگ، بی‌هودگی، تنهایی، دلهره، پیروی از نثر میانه تاریخ بیهقی (دوره غزنویان)، متأثر شدن از فلسفه اگزیستانسیالیسم (سارتر، کامو، صادق هدایت و…)، فلسفه مرگ و رقص در آیین بودایی در گلنار و آیینه، از ویژگی‌های داستانی زریاب می‌باشد که کارهای او را از هر داستان‌نویس معاصر در کشور متمایز می‌سازد.
در کل می‌توان ویژگی‌های داستانی زریاب را در سه ویژگی عمده خلاصه نمود:
- زریاب با ادبیات کلاسیک فارسی آشنایی کامل دارد. هرگز خود را بی‌نیاز از این پهنه‌ی گسترده و غنی ادب فارسی نمی‌داند و از روندهای فکری و ادبی مدرن بی‌خبر نیست. توجه او به بزرگانی چون فردوسی، خیام، عطار، مولوی، حافظ و دیگر بزرگان بیان‌کننده ذهن تاریخ‌مند اوست. استفاده عمدی و گزینش دقیق از کلیدواژه‌ها، عبارات، نظریات این بزرگان در کار او از چندین جهت قابل سنجش است. به‌طور مثال تکرار واژه‌های لعبت و لعبت‌باز، رند، قلندر و از این دست مفاهیم معنادار فراوان در کارهای او فراوان دیده می‌شود.
- زریاب از نظریات و جریان‌های مدرن فلسفی غرب آگاهی دقیق و عمیقی دارد. او در کنار داستان کار ترجمه آثار نیز انجام می‌داد. از فیلسوفان و اندیشمندان بزرگی نقل قول یا گاه با اسم یاد می‌کند. روانکاوی فروید، یونگ، لاکان، نیچه، هایدگر، سارتر، کامو و دیگران را حتا به نام در داستان‌های خود یاد کرده است.
- مهم‌ترین ویژگی فکری زریاب منسجم کردن، یک‌پارچه نمودن و پیوند این سنت ادبی شرق و فلسفه غرب است. او فلسفه غرب را هضم کرده و با ادبیات شرق بزرگ شده است. او این دو را طوری در یک بافت بدون خلأ، موازی و ظریف پیوند داده که کمتر کسی متوجه این نکته شده است. این واحد ساختن اندیشه‌ی غرب و شرق با پیوندی استوار و راستین و کاملاَ نظامند، حاکی از فکر و اندیشه عمیق و زمان‌مند زریاب می‌باشد.
