مقدمه
مناره‌های غزنی دو برج تاریخی در شهر غزنی‌اند که قدمت آن‌ها به قرن دوازدهم میلادی می‌رسد. این دو مناره از مهم‌ترین آبده‌های تاریخی افغانستان به شمار می‌روند.
اهمیت
این دو برج از چند جهت اهمیت دارد:
- این دو برج از جمله آثار باقی‌مانده از دوره غزنویان است.
- این دو برج هنر معماری اسلامی در قرن دوازدهم میلادی را به نمایش می‌گذارند.
- این دو برج نمادی از فرهنگ و تاریخ غزنویان محسوب می‌گردند.
- این مناره‌ها نشانۀ قدرت واقتدار سلسۀ غزنویان به شمار می‌روند.
- این مناره‌ها در زمان خود نقش برج نگهبانی را به عهده داشتند. امنیت کاروان‌ها و شاهراه‌ها را تأمین می‌کردند. اکنون بیشتر نقش تاریخی، فرهنگی و تمدنی دارند.
موقعیت
مناره‌های مسعود سوم و بهرامشاه در یک کیلومتری شمال‌شرق شهرغزنی درمنطقه‌ای بین شهر قدیم غزنی و قریه روضه موقعیت دارند. این دومناره 600 متر از یکدیگر فاصله دارند.
پیشینه
قدمت مناره‌های غزنی به 800 سال پیش می‌رسد. منارۀ مسعود در دوران سلطنت سلطان مسعود سوم نواسۀ سلطان محمود غزنوی (۱۰۹۹- ۱۱۱۵) و مناره بهرامشاه در زمان سلطنت بهرامشاه (۱۱۱۸-۱۱۵۷) ساخته شده است. نخستین‌بار در اواسط قرن 19 میلادی این منارها توسط وین، سیاح انگلیسی کشف گردید. بعداً کاوش‌های بیشتری صورت گرفت.
ساختار ظاهری
این دو مناره از خشت پخته به شکل ستاره هشت ضلعی ساخته شده‌اند. ارتفاع آن‌ها به 20 متر می‌رسد. در ابتدا 44 متر ارتفاع داشت اما در اثر زلزلۀ سال 1902 میلادی بخش بزرگ آن تخریب گردید و به 20 متر کاهش یافت. بعداً در زمان حبیب الله خان سراج المله والدین دوباره ترمیم و سقف آن آهن‌پوش گردید.
در ساخت این مناره‌ها از سیستم انجنیری عصرغزنویان استفاده شده است. داخل مناره‌ها با راه‌پله‌های مارپیچ به سمت بالا راه دارد.
منار اول
این منار که در سمت غربی و نزدیکی شهر غزنی واقع شده است، توسط ابوالمظفر بهرامشاه غزنوی ساخته شده است. بهرامشاه پس از فتوحات زیادی که در هند به دست آورد، بین سال‌های 515 – 525 هـ ق، مناری را به نشانۀ پیروزی اعمار نمود.
این منار نسبت به منار دوم از ساختار ساده‌تری برخوردار است. چون در زمان بهرامشاه آشوب‌های زیادی صورت گرفت که سلطنت را از توجه به اعمار ساختمان‌های هنرمندانه بازمی‌داشت.
در قسمت بالای قاعده منار، این متن به خط کوفی نوشته شده است:«بسم الله الرحمن الرحیم. السلطان العظیم، ملک الاسلام یمین الدولة امین الملة، ابوالمظفر بهرامشاه خلد اله تعالی ملکه.»
منار دوم
منار دوم در قسمت شرقی منار بهرامشاه نزدیک به منطقه روضه و باغ فیروزی واقع شده است. این منار در سال 500 هـق در زمان سلطنت مسعود سوم پسر سلطان ابراهیم غزنوی پسر مسعود اول در اوایل قرن 11 میلادی ساخته شده است. ارتفاع آن 140 فت گفته شده است. فاصلۀ آن با قصر مسعود سوم چند متر بیش نیست. قصر مسعود سوم در اواخر دهۀ 1390 خورشیدی توسط باستان شناسان از دل خاک بیرون آورده شد.
در قسمت بالایی این منار نیز با خط برجسته کوفی چنین نوشته شده است:«بسم الله الرحمن الرحیم، السطان الاعظم ملک الاسلام علاوالدوله والدین ابوسعید مسعود بن ظهیرالدوله امیدالمؤمنین ابراهیم خلدالله ملکه.»
همچنین در حاشیۀ بالا به خط کوفی بعضی از اسمای خداوند و نام معمار این بنا نگاشته شده است.
نتیجه گیری
مناره‌های غزنی از آبدات مهم افغانستان به شمار می‌رود. پیشینۀ تاریخی آن‌ها به اواسط قرن دوازدهم میلادی برمی‌گردد. این مناره‌ها توسط سلاطین غزنه (مسعودشاه و بهرام شاه) ساخته شده‌اند. مناره‌ها با معماری اسلامی اعمار گردیده‌اند و شکوه وعظمت دوره امپراتوری غزنویان را به نمایش می‌گذارند.
م
